CORNAVİRÜS HAKKINDA

Koronavirüs ve hastalığı hakkınd her şey

Hazırlayan: Prof Dr Ramazan İnci

Tıbbi Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon hastalıkları uzmanı

Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Emekli Öğretim Üyesi

Koronavirüs nedir?

Virüsler elektron mikroskopla görülebilen yapılardır. Çok küçüktürler. Özel olarak Coronavirüsler, hayvanlarda veya insanlarda hastalığa neden olabilecek bir virüs ailesidir. İnsanlarda, birkaç koronavirüsün soğuk algınlığından Orta Doğu Solunum Sendromu (MERS) ve Şiddetli Akut Solunum Sendromu (SARS) gibi daha şiddetli hastalıklara kadar solunum yolu enfeksiyonlarına neden olmuşlardır. En son çıkan koronavirüs, koronavirüs hastalığına ( COVID-19 )neden olmuştur.

COVID-19 nedir?

COVID-19, en son salgın yapan koronavirüsün neden olduğu bulaşıcı hastalıktır. Bu yeni virüs ve hastalık, salgının Aralık 2019'da Çin'in Wuhan kentinde başlamasından önce bilinmiyordu.

COVID-19'un belirtileri nelerdir?

COVID-19'un en yaygın belirtileri; ateş, yorgunluk ve kuru öksürüktür. Bazı hastalarda ağrı, burun tıkanıklığı, burun akıntısı, boğaz ağrısı veya ishal olabilir. Bu semptomlar genellikle hafiftir ve yavaş yavaş başlar. 

Bazı insanlar ise enfekte olur, ancak herhangi bir semptom göstermeler bile kendilerini iyi hissetmezler. İnsanların çoğu (yaklaşık% 80) özel tedaviye ihtiyaç duymadan hastalıktan iyileşir. 

COVID-19 olan her 6 kişiden yaklaşık 1'i ağır hastalanmakta ve nefes almakta güçlük çekmektedir. Yaşlı insanlar ve yüksek tansiyon, kalp problemleri veya diyabet gibi altta yatan tıbbi sorunları olanların ciddi hasta olma olasılığı daha yüksektir. Ateş, öksürük ve nefes almada zorluk çeken insanlar hemen hekime başvurmalıdır.

COVID-19 nasıl bulaşır ve salgın yapar?

İnsanlar COVID-19'u virüsü olan insanlardan hastalık kapabilir. Hastalık, kişiden kişiye, COVID-19'lu bir kişi öksürdüğünde veya nefes verdiğinde yayılan küçük damlacıklardan yayılabilir. Bu damlacıklar kişinin etrafındaki nesnelere ve yüzeylere düşer. Diğer insanlar daha sonra bu nesnelere veya yüzeylere dokunarak, sonra gözlerine, burnuna veya ağzına dokunarak COVID-19'u bulaştırırlar.İnsanlar ayrıca, COVID-19'lu damlacıkları öksüren bir kişiden saçılan damlacıkları solursa COVID-19'u yakalayabilirler. Bu yüzden hasta olan bir kişiden en az bir metreden daha uzak durmak önemlidir.

CoVID-19 hiçbir belirtisi olmayan bir kişiden bulaşır mı?

Hastalığın ana yolu öksüren biri tarafından atılan solunum damlacıklarıdır. Hiç semptomu olmayan bir kişiden COVID-19'u yakalama riski çok düşüktür. Bununla birlikte, COVID-19 olan birçok insan sadece hafif belirtiler gösterir. Bu özellikle hastalığın erken evrelerinde geçerlidir. Bu nedenle, örneğin hafif bir öksürüğü olan ve hasta hissetmeyen bir kişiden COVID-19'u yakalamak mümkündür. 

Hastalığı olan birinin dışkısından COVID-19 bulaşır mı?

Enfekte bir kişinin dışkısından COVID-19'u yakalama riski düşük gibi görünmektedir. İlk araştırmalar bazı durumlarda virüsün dışkıda mevcut olabileceğini düşünse de, bu yoldan yayılma salgının ana özelliği değildir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) COVID-19'un yayılma yolları konusunda devam eden araştırmaları değerlendirmektedir ve yeni bulguları paylaşmaya devam edecektir. Ancak bu bir risk olduğundan, tuvaleten sonra ve yemekten önce ellerin düzenli olarak temizlenmesi gereklidir.

Kendinizi ve başkalarını hastalanmaktan korumak için;

YENİ KORONAVİRÜS’E KARŞI TEMEL KORUYUCU ÖNLEMLER NELERDİR

KORONAVİRÜS HASTALIĞI-19 ( COVID-19)  hala Çin'deki VE diğer ülkelerdeki insanları salgınlarla etkilemektedir. 

Virüs ile enfekte olan çoğu insan hafif bir hastalık geçirir ve iyileşir, ancak bazı kişlerde daha şiddetli olabilir. 

Aşağıdakileri önlemlerle hem kendi sağlığınıza dikkat edin ve başkalarını koruyun.

Ellerinizi sık sık yıkayın

Ellerinizi düzenli olarak sabun ve su ile yıkayın ve alkol bazlı bir el sıvısı ile temizleyin.

Çünkü; Ellerinizi sabunlu su ile yıkamak ellerde olabilecek virüsleri uzaklaştırır veya alkol bazlı sıvı ile el temizliği ellerinizde olabilecek virüsleri öldürür.

El yıkama işlemi                                     

a)ellerinizde gözle görülür bir kirlilik varsa sabunlu su ile en az 20 saniye yıkamak gerekli,

b) gözle görülür bir kirlilik yoka alkol bazlı sıvılarla elller iyice ovalanarak temizlenmelidir.

Bunlar dışında;

·        Öksürüp aksırınca,

·        Hasta bire kişiyi taşıdığınızda veya temas ettiğinizde

·         Yemek hazırlarken ve hazırladıktan sonra ve Yemekten önce,

Tuvaletten sonra,

Hayvanları veya hayvan atıklarını temastan kaçınmalı ve temas sonrası elller yıkanmalıdır

Karşılaşmalarda Sosyal mesafeyi koruyun( Yakın temas aralığı)

Kendinizle öksüren veya hapşıran herkes arasında en az 1 metre mesafe bırakın.

Çünkü; Birisi öksürdüğünde veya hapşırdığında, burun veya ağzından virüs içerebilecek küçük sıvı damlacıkları püskürtür. Çok yakınsanız, öksüren kişinin hastalığı varsa, COVID-19 virüsü de dahil olmak üzere damlacıkları soluyabilirsiniz.

Göz, burun ve ağzınıza dokunmaktan kaçının

Çünkü; Eller birçok yüzeye dokunur ve virüsleri alabilir. Kirlendiğinde eller virüsü gözlerinize, burnunuza veya ağzınıza aktarabilir. Oradan, virüs vücudunuza girebilir ve sizi hasta edebilir.

Solunum hijyenini uygulayın

Sizin ve çevrenizdeki insanların iyi bir solunum hijyeni uyguladığından emin olun. Bu, öksürdüğünüzde veya hapşırdığınızda ağzınızı ve burnunuzu bükülmüş dirsek içine öksürmek veya tek kullanımlık kağıt peçete/mendil ile kapamak anlamına gelir. Ardından kullanılmış mendili hemen çöpe atın.

Çünkü; Virüs damlacıklar yolu ile yayılır. İyi bir solunum hijyeni uygulayarak çevrenizdeki kişileri soğuk algınlığı, grip ve COVID-19 gibi virüslerden korursunuz.

Ateş, öksürük ve nefes almada zorluk çekiyorsanız, hemen bir hekime ya da sağlık kuruluşuna başvurun

Kendinizi iyi hissetmiyorsanız evde kalın. Topluluğa karışmayın, kişilerle temastan kaçının. 

Seyahat etmeyin.

Ateş, öksürük ve nefes darlığı çekiyorsanız, tıbbi yardım alın ve önceden arayın. Aile hekiminizin talimatlarını izleyin.

Çünkü; Ulusal ve yerel yetkililer bölgenizdeki durum hakkında en güncel bilgilere sahiptir. Önceden aramak, sağlık uzmanınızın sizi hızlı bir şekilde doğru sağlık kuruluşuna yönlendirmesini sağlayacaktır. Bu ayrıca sizi koruyacak ve virüslerin ve diğer enfeksiyonların yayılmasını önlemeye yardımcı olacaktır.

Maske kullanımı:

Seyahat etmek mecburiyetinde kalırsanız veya sosyal ortamlarda bulunma durumundaysanız esas olarak hasta olanların çevresindeki kişileri enfekte etmemesi için kullanılması gereken maskeyi hastalığı olmayan kişiler de korunma amacıyla takabilir. Ancak maskeler ağız ve burunu kapsayacak şekilde kullanılmalı ve bir kez kullanıp çıkarıldıktan sonra ikinci kez kullanılmamalı. Maske çıkarıldığında maske ile temas nedeni ile elller hemen yıkanmalıdır.

Bununla birlikte; Kendimi korumak için maske takmalı mıyım?

Sadece COVID-19 semptomları (özellikle öksürük) hastasıysanız veya COVID-19 olan birine bakıyorsanız bir maske takın. Tek kullanımlık yüz maskesi yalnızca bir kez kullanılabilir. Eğer hasta değilseniz boşuna bir maske harcıyorsunuz demektir. Dünya çapında maske sıkıntısı var, bu yüzden insanlar maskeleri akıllıca kullanmalı.

 Bir maske nasıl takılır, kullanılır, çıkarılır ve atılır?

1. Bir maske sadece sağlık çalışanları, bakım görevlileri ve ateş ve öksürük gibi solunum belirtileri olan kişiler tarafından kullanılmalıdır.
2. Maskeye dokunmadan önce, elleri alkol bazlı bir el ovma veya sabunlu su ile temizleyin.
3. Maskeyi alın ve hasarlı veya delik olup olmadığını inceleyin.
4. Hangi tarafın üst taraf olduğunu (metal şeridin olduğu yerde) yönlendirin.
5. Maskenin doğru tarafının dışarıya baktığından emin olun (renkli taraf).
6. Maskeyi yüzünüze yerleştirin. Maskenin metal şeridini veya sert kenarını, burnunuzun şekline göre kalıplayın.
7. Maskenin dibini aşağı doğru çekin, böylece ağzınızı ve çenenizi kaplar.
8. Kullandıktan sonra maskeyi çıkarın; maskenin potansiyel olarak bulaşlı olmuş yüzeylerine dokunmamak için maskeyi yüzünüzden ve kıyafetlerinizden uzak tutarken kulakların arkasındaki elastik halkaları çıkarın.
9. Çıkardıktan sonra maskeyi kapalı bir kutuya atın.
10. Maskeye dokunduktan veya attıktan sonra ellerinizi temizleyin. Alkol bazlı el solüsyonları kullanın veya gözle görülür şekilde kirlenmişse ellerinizi sabunlu su ile yıkayın.

COVID-19 kuluçka süresi ne kadardır?

“Kuluçka dönemi”, virüsü kapma ile hastalığın belirtilerinin görülmeye başladığı arasındaki zaman anlamına gelir. COVID-19 için kuluçka döneminin 1-14 gün arasında, ortalama bir haftadır. 

İnsanlara bir hayvan kaynağından COVID-19 bulaşabilir mi?

Coronavirüsler hayvanlarda yaygın olan büyük bir virüs ailesidir. Bazen insanlar bu virüslerle enfekte olur ve daha sonra başkalarına bulaşabilir. Örneğin, SARS-CoV misk kedileriyle ilişkilendirildi ve MERS-CoV develer aracı konakdı. COVID-19'un olası hayvan kaynakları araştırılmaktadır..  

Canlı hayvan pazarlarını ziyaret ederken kendinizi korumak için hayvanlarla ve hayvanlarla temas eden yüzeylerle doğrudan temastan kaçının. Her zaman gıda güvenliği uygulamaları dikkat edin. Çiğ et, süt veya hayvan organlarını pişmemiş yiyeceklerinbulaşından kaçınmak ve çiğ veya az pişmiş hayvansal ürünleri tüketmekten kaçının.

Evcil hayvanımdan COVID-19'u bulaşır mı?

Hayır. Kediler ve köpekler gibi ev içi hayvanların veya evcil hayvanların enfekte olduğuna veya COVID-19'a neden olan virüsü yayabileceğine dair kanıt yoktur.

Virüs yüzeylerde ne kadar süre canlı kalır?

COVID-19'a neden olan virüsün yüzeylerde ne kadar süre hayatta kaldığı kesin değildir.. Çalışmalar, koronavirüslerin (COVID-19 virüsü hakkında ön bilgiler dahil) yüzeylerde birkaç saat veya birkaç güne kadar devam edebileceğini göstermektedir. Bu, farklı koşullara göre değişebilir (örn. Yüzey tipi, ortam sıcaklığı veya nemi).

Bir yüzeye bulaşabileceğini düşünüyorsanız, virüsü öldürmek ve kendinizi ve diğerlerini korumak için basit bir dezenfektanla temizleyin. Ellerinizi alkol bazlı bir el solüsyonu ile ovarak temizleyin veya sabunlu su ile yıkayın. Gözlerinize, ağzınıza veya burnunuza dokunmaktan kaçının.

COVID-19'un görüldüğü herhangi bir bölgeden mektup veya  paket almak güvenli midir?

Evet. Enfekte bir kişinin ticari malları kirletme olasılığı düşüktür ve COVID-19'a neden olan virüsü, taşınmış, gönderilmiş ve farklı koşullara ve sıcaklığa maruz bırakılmış bir paketten yakalama riski de düşüktür. 

Yapmamam gereken bir şey var mı?

Aşağıdaki önlemler COVID-2019'a karşı etkili DEĞİLDİR ve zararlı olabilir:

• Sigara içmek
• Geleneksel bitkisel ilaçları almak
• Maskeyi defalarca kullanmak
• Antibiyotikler gibi kendi kendine ilaç almak  

Her durumda, ateş, öksürük ve nefes alma zorluğunuz varsa, daha şiddetli bir enfeksiyon geliştirme riskini azaltmak için erkenden hekime veya sağlık kuruluşundan tıbbi yardım alın ve son seyahat geçmişinizi sağlık biriminizle paylaştığınızdan emin olun.

Gelişmelerden haberdar olun ve aile hekiminiz tarafından verilen tavsiyelere uyun

COVID-19 hakkındaki son gelişmelerden haberdar olun. Kendinizi ve başkalarını COVID-19'dan nasıl koruyacağınız konusunda aile hekiminiz, ulusal ve yerel halk sağlığı yetkilileri tarafından verilen tavsiyelere uyun.

Çünkü; Ulusal ve yerel yetkililer, COVID-19'un bölgenize yayılıp yayılmadığına dair en güncel bilgilere sahiptirler. İnsanların kendilerini korumak için ne yapmaları gerektiği konusunda tavsiyelerde bulunmak için donanımlıdırlar.

COVID-19'un yayıldığı alanlara (son 14 gün) ziyaret etmiş veya yakın zamanda ziyaret etmiş kişiler için koruma önlemleri

Yukarıda belirtilen tavsiyelerin yanında;

1) Baş ağrısı ve hafif burun akıntısı gibi hafif semptomlarla bile iyileşinceye kadar evde kalın. 

Çünkü; Başkalarıyla temastan kaçınmak ve ayrıca sağlık kurumlarına müracaat etmemekten dolayı bu tesislerin daha etkili çalışmasına ve sizi ve diğerlerini olası COVID-19 ve diğer virüslerden korumaya yardımcı olacaktır.

2)Ateş, öksürük ve nefes almada zorluk çekiyorsanız, derhal hekime başvurun,

Çünkü; Bu tablo solunum yolu enfeksiyonu veya diğer başka ciddi durumlardan kaynaklanabilir. Önceden yetkilileri arayın ve son seyahat veya seyahat edenlerle irtibat kurmasını söyleyin. Önceden aramak, sağlık yetkilisinin sizi hızlı bir şekilde doğru sağlık kuruluşuna yönlendirmesini sağlayacaktır. Ayrıca COVID-19 ve diğer virüslerin olası yayılmasını önlemeye yardımcı olacaktır.

COVID-19'u yakalama ihtimalim nedir?

Risk, bulunduğunuz yere ve daha spesifik olarak, orada bir COVID-19 salgını olup olmadığına bağlıdır.

Çoğu yerde çoğu insan için COVID-19'u yakalama riski hala düşüktür. Bununla birlikte, artık dünyanın her yerinde hastalığın yayıldığı yerler var. Bu alanlarda yaşayan veya ziyaret eden insanlar için COVID-19'u yakalanma riski daha yüksektir. Hükümetler ve sağlık kuruluşların tavsiyelerini uymak ( Seyahat, toplantıların kısıtlanması,yerel kısıtlamalar vb.) hastalığın yayılmasını kısıtlar. Hastalığın kontrol altına alma girişimleri ile işbirliği yapmak COVID-19'u yakalama veya yayma riskinizi azaltır.

COVID-19 salgınları, Çin'de ve diğer bazı ülkelerde gösterildiği gibi kontrol altına alınabilir ve iletim durdurulabilir. Ne yazık ki, yeni salgınlar hızla ortaya çıkabilir.

COVID-19 konusunda endişelenmeli miyim?

COVID-19 enfeksiyonuna bağlı hastalık, özellikle çocuklar ve genç yetişkinler için genellikle hafiftir. Bununla birlikte, ciddi hastalığa neden olabilir: Hastalığa yakalanan her 5 kişiden yaklaşık 1'inde hastane bakımı gerekir. Bu nedenle, insanların COVID-19 salgınının kendilerini ve sevdiklerini nasıl etkileyeceğinden endişe etmesi oldukça normaldir. Endişelerimizi kendimizi, sevdiklerimizi ve topluluklarımızı korumak için eyleme geçirebiliriz. Bu eylemler arasında ilk ve en önemlisi düzenli ve kapsamlı el yıkama ve iyi solunum hijyenidir. İkinci olarak, seyahat, hareket ve toplantılara getirilen kısıtlamalar da dahil olmak üzere, yerel sağlık birimlrinin tavsiyelerini takip etmektir.

Kimler ağır hastalık geliştirme riski altındadır?

Genel olarak söylersek yaşlılar, sigara içenler ve erkek cinsiyetinde olanlar risk altındadır.COVID-2019 özellikle yaşlıları ve önceden mevcut alt hastalık durumları (yüksek tansiyon, kalp hastalığı, akciğer hastalığı, kanser veya diyabet gibi)  risk altıındadır.

Antibiyotikler COVID-19'un önlenmesinde veya tedavisinde etkili midir?

Hayır. Antibiyotikler virüslere etkilemez, sadece bakteriyel enfeksiyonların tedavisinde kullanılır. Bilindiği gibi COVID-19'a bir virüs neden olur, bu nedenle antibiyotikler etkilemez. Antibiyotikler, COVID-19'un önlenmesi veya tedavisi için kullanılmamalıdır. Sadece bir bakteriyel enfeksiyonu tedavi etmek için bir doktor tarafından önerildiğin şekilde kullanılmalıdır. 

COVID-19 için bir aşı, ilaç veya tedavi var mı?

Henüz değil. Bugüne kadar, COVID-2019'u önlemek veya tedavi etmek için aşı ve özel bir antiviral ilaç yoktur. Bununla birlikte, hastalıktan etkilenenler belirtileri hafifletmeye özen göstermelidir. Ciddi hastalığı olan kişiler hastaneye yatırılmalıdır. Çoğu hasta destekleyici bakım sayesinde iyileşir.

Olası aşılar ve bazı spesifik ilaç tedavileri araştırılmaktadır

Kendinizi ve diğerlerini COVID-19'a karşı korumanın en etkili yolları, ellerinizi sık sık temizlemek, öksürük, hapşırma durumunda dirsek içine öksürmeli veya mendil ile kapamalı ve öksüren kişi ile en az 1 metre  mesafeyi korumaktır gereklidir.

COVID-19 SARS ile aynı mıdır?

Hayır. COVID-19'a neden olan virüs ve Şiddetli Akut Solunum Sendromuna (SARS) neden olan virüs genetik olarak birbiriyle ilişkilidir, ancak farklıdırlar. SARS, COVID-19'dan daha ölümcül ama çok daha az bulaşıcıdır. 2003 yılından bu yana dünyanın hiçbir yerinde SARS salgını görülmedi.